William Rhys Jones (Q67952)

Ganwyd y Parch. William Rhys Jones ('Gwenith Gwyn', 1868-1937), gweinidog gyda'r Bedyddwyr a llên-gwerinwr, ym Mron Ceris, Y Fach-wen, Deiniolen, sir Gaernarfon, a mynychodd gapel ac ysgolion yn Dinorwig. Bangor a Lerpwl. Bu'n brentis i deiliwr cyn cofrestru yn Athrofa'r Bedyddwyr yn Llangollen yn 1890. Ar ôl cael ei ordeinio yn 1892, bu'n weinidog yn Horeb, Penrhyn-coch, Ceredigion, 1892-1894, a phriododd Ethel Hilda Rhys Jones (Hughes, gynt,1875-1930)yn 1894; cawsant ddwy ferch. Fe'i penodwyd wedi hynny yn weinidog Jeriwsalem, Penrhiwceibr, Morgannwg, 1894-1912, Seion, Llansanffraid Glynceiriog, sir Ddinbych, 1912-1923, a Calfaria, Tregatwg, Morgannwg,1923-1937. Oherwydd diwydrwydd Jones ym maes crefydd, llên gwerin a llenyddiaeth, awgrymodd ei wraig 'Gwenith Gwyn' (fel yn y gân werin boblogaidd) fel enw barddol iddo ar gyfer yr Eisteddfod Genedlaethol yn Aberpennar yn 1905, pan urddwyd ef yn aelod o Orsedd Beirdd Ynys Prydain. Bu'n gaplan anrhydeddus Cymdeithas y Meistri Llechi a Chymdeithas y Chwarelwyr, yn aelod o Gymdeithas Llên gwerin Lloegr a Chymdeithas Hynafiaethau Cymru, a gwasanaethodd hefyd ar ystod eang o bwyllgorau, yn ymwneud ag eglwys y Bedyddwyr, dirwest, ysgolion a cholegau, lles cymdeithasol, llyfrau a llenyddiaeth, ar hyd ei fywyd, yn ogystal â chyfrannu colofnau wythnosol i'r Barry Herald and Vale of Glamorgan Times a'r Barry and District News. Rhwystrwyd 'Gwenith Gwyn' gan afiechyd rhag astudio am radd yng Ngholeg Prifysgol Cymru, Aberystwyth, ond dyfarnwyd iddo radd Doethur mewn Diwinyddiaeth gan Eastern University, Philadelphia, UDA, yn 1933 am ei ymchwil ar 'Clasur y Dorth a'r Cwpan'. Claddwyd ef, gyda'i wraig, ym Merthyr Dyfan, y Barri, Morgannwg, yn 1937.